Museum Rotterdam

Ontdek

Elisabeth Rijbergh

Knipwerk van Elisabeth Rijbergh 1701, Rijksmuseum Amsterdam
Knipwerk van Elisabeth Rijbergh 1701, Rijksmuseum Amsterdam

Tegen het einde van de 17de eeuw werd het kunstig knippen of snijden van motieven uit papier populair, vooral onder vrouwen. Deze hobby was niet voor iedereen weggelegd, want papier was toen nog duur. De Rotterdamse Elisabeth Rijbergh (1672-1721) was een van de weinige vrouwen die haar brood verdiende met papierknipkunst. Tot in het buitenland genoot ze een zekere bekendheid. Elisabeth woonde aan de Boompjes en had op een uithangbord een gedicht aangebracht - in het Nederlands en het Frans - waarvan de eerste regel luidt: ‘ik snijde van papier al wat het ooge streeld’. Er is slechts één knipwerk bewaard gebleven waarvan we zeker weten dat Elisabeth de maker is.

De Rotterdamse schilder Nicolaas Juweel portretteerde eind 17de eeuw een papierknipster die een mobile vasthoudt: twee bollen boven elkaar die elk uit uitgeknipte (of gesneden) schijven bestaat. Op de tafel liggen papiersnippers, een mes en een schaar. Behalve vogeltjes, bladerranken en een scheepje zijn ook letters uitgeknipt. In de bovenste bol is te lezen ‘Johanna van Verwinde’ en in de onderste bol ‘Nicolaas Yweel / Rotterdam per memo’ én het jaartal 1696. De schilder memoreert hiermee het huwelijk van zijn zoon Nicolaas met Johanna dat een jaar daarvoor werd gesloten. We weten niet zeker wie de papierknipster is, misschien Elisabeth Rijbergh? Onlangs is geopperd dat zij Alijda is, de zus van de pasgetrouwde Nicolaas.

Een Rotterdamse papierknipster, Nicolaas Juweel 1696, Museum Rotterdam
Een Rotterdamse papierknipster, Nicolaas Juweel 1696, Museum Rotterdam

Het netwerk Vrouwen van Rotterdam heeft 2025 uitgeroepen tot feestelijk themajaar om de vrouwelijke kracht van de stad - toen en nu - te laten zien. Als voorproefje dook conservator Liesbeth van der Zeeuw het afgelopen jaar twintig keer in de collectie op zoek naar vrouwelijk talent.

Met deze blog over een Rotterdamse papierknipster sluit zij de serie af. Komende zomer geeft Museum Rotterdam in samenwerking met het Stadsarchief Rotterdam deze vrouwelijke makers een podium in een fototentoonstelling in de Maastunnel.