Kleinkinderen Joodse Rotterdammer Alfred Overstrijd schenken zakhorloge met bijzonder oorlogsverhaal aan Museum Rotterdam

De kleinkinderen van de Joods Rotterdamse horlogemaker Alfred Overstrijd schenken het zakhorloge dat hij in 1910 voor zijn broer Louis maakte aan Museum Rotterdam. Aan het instrument is een dramatisch oorlogsverhaal verbonden. Het verdwijnt als beide broers worden opgepakt, gedeporteerd en vermoord door de nazi’s. Na een reis en zoektocht van ruim 80 jaar keert het terug bij de familie. Nu is het gegraveerde horloge vanaf september te bewonderen bij Museum Rotterdam´40 -´45 NU aan de Coolhaven 375.

De reis van het zakhorloge

De vader van Alfred en Louis, André David Overstrijd (1857- 1938), was de oprichter van een winkel in uurwerken aan de Hoogstraat in Rotterdam. De broers zouden verdergaan in het familiebedrijf. Tijdens zijn studie tot horlogemaker in Zwitserland vervaardigde Alfred André (1887-1943) het zakhorloge als proefstuk. Dit uurwerk schonk hij op 13 januari 1910 aan zijn broer Louis David (1892-1944) voor zijn achttiende verjaardag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden beide broers opgepakt, gedeporteerd en vermoord. Het horloge verdween. Een paar jaar later In 1944 vond de Belgische boer Gustave Janssens (1888-1976) het horloge op zijn akker in Molenstede-Diest. Het was vermoedelijk verloren door een bij hem ingekwartierde Duitse soldaat, die in het veld zijn behoefte moest doen. Janssens zag de inscriptie, begreep dat het horloge gestolen moest zijn en besloot het te verbergen.

Gustave kon de oorspronkelijke eigenaar nooit terugvinden. Als zijn kleinzoon Pieter Janssens decennia later het horloge bij toeval terugvindt, kan hij het internet gebruiken. Bij zijn online zoektocht naar de naam Overstrijd stuit hij op de website Joods Erfgoed Rotterdam. Met hulp van historicus Rob Snijders van deze site worden de nazaten opgespoord en keert het horloge in 2022 terug naar de familie.

De kleinkinderen van Alfred Overstrijd, Richard (1954), Joyce (1951) en Monique (1949) wisten niet van het bestaan van het horloge en waren emotioneel verrast toen ze het horloge van hun wijlen opa ontvingen.

Schenking aan Museum Rotterdam

In het najaar 2023 besloten de kleinkinderen van Alfred Overstrijd gezamenlijk dat ze het zakhorloge wilde schenken aan een museum dat zich toelegt op de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, vrijheid en educatie. “Mede door de aantoonbare deskundigheid en enthousiasme waarin de persoonlijke betrokkenheid doorklonk, is de keuze gevallen op Museum Rotterdam”, aldus Richard van Ameijden. “Dat Alfred en Louis Rotterdammers waren, maakt de connectie nog dieper.”

Rob Noordhoek, conservator bij Museum Rotterdam is blij met de schenking van de familie: “Bij Museum Rotterdam hebben we Rotterdamse uurwerken uit alle tijden in de collectie, ook van Overstrijd. Het persoonlijke, dramatische verhaal en de bizarre reis die dit zakhorloge maakte, geven het een emotionele extra betekenis. Het is niet alleen van cultuurhistorische waarde, maar vertelt ook een familieverhaal en is getuige van de onmenselijke vervolging van de joodse Rotterdamse gemeenschap. Daarnaast laat het zien hoe gewone mensen zoals de Belgische boer en zijn kleinzoon toch het goede proberen te doen.”

Het horloge

Het zakhorloge werd 114 jaar geleden gemaakt door Alfred tijdens zijn studie op de uurwerkmakersschool van Neuchâtel, Zwitserland, als cadeau voor de achttiende verjaardag van zijn broer Louis. Het is een zogenaamd 'montre-école', een ‘school’ zakhorloge van hoge kwaliteit dat traditioneel gemaakt werd als proeve van bekwaamheid. De inscriptie luidt: "Neufchâteau 1910, A.A. Overstrijd, pour mon frère Louis".

De vondst en terugkeer van het zakhorloge naar Rotterdam is een bijzonder oorlogsverhaal. Voor alle betrokkenen was het extra verrassend, dat het horloge na 114 jaar nog steeds naar behoren werkt!

Museum Rotterdam heeft ook andere uurwerken van Overstrijd in de collectie heeft. Het betreft een pendule op een groen marmeren sokkel van rond 1900 en een zilveren zakhorloge uit de periode 1910-1930. In de emaille wijzerplaat van het zakhorloge staat A.D. Overstrijd. Het zijn de initialen van de vader van Alfred en Louis Overstrijd, oprichter van de winkel in uurwerken aan de Hoogstraat te Rotterdam. “Het is voor ons heel speciaal dat er straks drie uurwerken van onze familie in de collectie van Museum Rotterdam te vinden zijn. Samen herenigd in de geboorteplaats van onze ouders en de broers Alfred en Louis”, aldus kleinzoon Richard van Ameijden.

Museum Rotterdam

Museum Rotterdam heeft momenteel één locatie die open is voor publiek en onderwijs: Museum Rotterdam '40-'45 NU aan de Coolhaven. Hier staat alles in het teken van de Tweede Wereldoorlog en het bombardement van mei 1940. Tegelijkertijd werkt het museum aan zichtbaarheid in de stad door onder meer de uitleen van stukken uit de collectie, educatieve programma’s, lezingen, stadswandelingen en presentaties.

Museum Rotterdam werkt op dit moment hard aan de ontwikkeling van een nieuw stadsmuseum. Een plek waar het Rotterdamse erfgoed wordt bewaard, wordt gedeeld en tot leven wordt gebracht en die mensen inspireert en verbindt. Samen met de gemeente Rotterdam wordt er gezocht naar een permanente locatie om het nieuwe museum te vestigen.

Noot voor de redactie (niet voor publicatie)

Neem voor interviewverzoeken, beeldaanvragen of meer informatie over Museum Rotterdam contact op met Kirsten van Wijk, Communicatie adviseur/ pers [email protected] of 06 234 82 963

Meer informatie en het hele verhaal over het horloge is ook terug te vinden via https://www.joodserfgoedrotterdam.nl/het-cadeau-van-alfred-aan-louis/