Rotterdam was in de 19de eeuw een bloeiende tabaksstad. Sigaren, sigaretten en shag werden goedkoop geproduceerd en over de hele wereld geëxporteerd. Vooral zware shag werd populair onder zeelieden. Toen Engeland er belasting op ging heffen, kochten Britse matrozen liever de veel goedkopere Nederlandse shag, die wereldwijd verkrijgbaar was. Tabaksfabrikant Van Nelle verdiende er goud geld aan, en andere Rotterdamse bedrijven – zoals Dobbelmann en Van Rossem – profiteerden mee. Lange tijd bleef de matroos als shagroker een stereotiep beeld op verpakkingen en in reclames.

Toen we in 2009 een particuliere collectie van koffie-, thee- en tabaksfabrikant Van Rossem overnamen, was het spannend om de verpakkingen te vergelijken met onze uitgebreide collectie Van Nelle. Terwijl die laatste symbool staat voor stedelijk modernisme, komt bij Van Rossem onmiddellijk het beeldmerk voor ogen van Van Rossem’s Troost: een man in een schandpaal, die een Goudse pijp krijgt aangereikt. Toch is Van Rossem meer dan de ouderwetse tegenhanger van Van Nelle.

Van Rossem verkocht zijn tabak aanvankelijk in gewone puntzakjes, maar vernieuwde zijn verpakkingen herhaaldelijk. Het bedrijf kreeg bijvoorbeeld patent op een zak in de vorm van een afgeknotte kegel. Ook gebruikte Van Rossem het ‘klik-klakdeksel’, waarmee dit blikje Matrozenshag is toegerust. Het blikje gaat open door midden op het deksel te drukken. Als je op de zijkanten drukt, sluit het deksel zich weer. Dit ‘press cap’ mechanisme dateert uit 1922 en is van Amerikaanse origine. Het werd door Van Rossem als eerste in Nederland gebruikt.

Mayke Groffen, conservator